Konya Büyükşehir Belediyesi ile Konya Fikir ve Sanat Adamları Derneği ve S.Ü. Selçuklu Araştırma Merkezi’nin ortaklaşa düzenlediği Yaşayan Konya Hafızası İkindi Sohbetlerinde bu hafta İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muharrem Kesik, “2.Gıyaseddin Keyhüsrev ve Saadeddin Köpek” konulu bir konferans verdi.
Prof. Dr. Muharrem Kesik; “1.Alaaddin Keykubad’ın büyük oğlu olan 2.Gıyaseddin Keyhüsrev’in annesi Alaiye Hakimi Kirfard’ın kızı Mahperi Hatun’dur. Mahperi Hatun Selçuklu sarayında kendi isteği ile İslamiyet’i seçmiş, dindarlığı ve hayırseverliği ile ün yapmıştır. 2.Gıyaseddin Keyhüsrev 6 yaşında iken Atabeg Mübarizeddin Ertokuş’un himayesinde Erzincan melikliğine tayin edilmiştir. Mübarizeddin Ertokuş’un ölümünden sonra Şemseddin Altunaba 2.Gıyaseddin Keyhüsrev’in atabeği olmuştur. Sultan Alaaddin 1237 yılında ölünce yerine sağlığında veliaht olarak seçtiği oğlu Kılıçarslan’ın hükümdar olması beklenirken başta Sadeddin Köpek olmak üzere bazı kumandanların baskısı ile 2.Gıyaseddin Selçuklu tahtına çıkarıldı.” dedi.
2.GIYASEDDİN’İN ZAYIF KİŞİLİĞİNDEN YARARLANAN SAADEDDİN KÖPEK RAKİPLERİNİ ORTADAN KALDIRDI.
Sultanın sarayda şerefine cülus şenlikleri düzenlendiğini, hapishanedekilere genel af ilan ederek fermanla saltanatını ülkenin her tarafına duyurduğunu söyleyen Prof. Dr. Muharrem Kesik; “ 2.Gıyaseddin küçük kardeşi Kılıçarslan’ı destekleyen Harezmli Beyler ile diğerleri arasındaki çekişmeler bazı huzursuzluklara yol açtı. Kayır Han ani bir baskınla yakalanıp hapsedildi. Sultan üvey annesi Eyyubî Melikesini ve iki kardeşini Uluborlu’da bir süre hapsetti. Vezir Saadeddin Köpek, sultanın aczinden, eğlence ve içkiye düşkünlüğünden yararlanarak devleti ele geçirmeye başladı. Konya-Aksaray arasında yaptırdığı bir Zazadin Hanı kitabesinden isminin “Köpek b. Muhammed”, lakabının ise “Saadeddin “ olduğu anlaşılıyor. Kendisine engel olarak gördüğü bazı emirleri öldürttü. Saadeddin Köpek Selçuklu soyundan gelmediği için halkın hükümdar olarak tanımayacağından kendisini 1.Gıyaseddin Keyhüsrev’in gayri meşru çocuğu olduğunu belirtmesine ve kendi annesine iftira atmasına rağmen taraftar bulmadı. Sultan tarafından 1239 yılında Kubadabad Sarayı’nda öldürüldü.”dedi.
BABAİLER İSYANI İLE DEVLET OTORİTESİ SARSILDI
Prof. Dr. Muharrem Kesik; “Şeyh Ebu’l-Beka Baba İlyas-ı Horasani Moğol istilâsı sırasında Harezmşahların hakimiyetindeki topraklardan Anadolu’ya gelmiş bir Türkmen şeyhi idi. Ekonomik açıdan çok kötü şartlar içinde yaşayan devlet kademesindeki İranî çevrelerce dışlanan Türkmenler, hayvanlarını otlatacak mera dahi bulamadıklarını gerekçe göstererek 1240 yılında Baba Resul diye de tanınan Baba İlyas öncülüğünde 2.Gıyaseddin Keyhüsrev’e karşı iktidarı ele geçirmek amacıyla bir isyan hareketi başlatıldı. İlk zamanlarında büyük bir başarı elde eden Babailer daha sonra Amasya’da bozguna uğratılarak Baba İlyas idam edildi. Baba İshak, şeyhi Baba İlyas’ın öldürülmesinin intikamını almak amacıyla Konya üzerine yürüdü. Kırşehir’in kuzeydoğusundaki Malya Ovası’nda Selçuklu ordusundaki paralı Frank askerleri sayesinde Babailer bozguna uğratıldı ancak devlet otoritesi de sarsıldı.”dedi.
KÖSEDAĞ SAVAŞI ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ’NİN SONUNU GETİRDİ
Kesik; “Babaî ayaklanmasından önce Ani ve Kars’ı işgal eden Moğollar Erzurum’u alarak binlerce kişiyi öldürdüler. 80 bin kişilik Selçuklu ordusu sayıca az olan Sivas’a 80 km uzaklıktaki Kösedağ’da meydana gelen savaşı 1243 yılında kaybettiler. Savaş öncesi içki meclisinde eğlenen 2.Gıyaseddin Keyhüsrev Konya’ya kaçtı. Baycu Noyan şehri yaktırıp ve surları yıktırdı. Ele geçirdikleri esir ve ganimetlerle Mugan’a döndüler. Moğol ordusu Sivas’a doğru ilerledi. Sivas Kadısı Necmeddin Baycu’ya mal ve hediyeler sunarak halkın canına dokunulmamasını istedi. Baycu askerlerine üç gün boyunca şehri yağmalama izni verdi. Kösedağ buhranından yararlanan Ermeniler Türk topraklarına saldırmaları üzerine yeni vezir Şemseddin İsfahanî büyük bir orduyla Ermeni topraklarına girdi ve Tarsus’u kuşattı. Şehir tam düşmek üzereyken 2.Gıyaseddin Keyhüsrev’in ölümü haberi sonucu ordu geri döndü.”dedi.
Prof. Dr. Muharrem KESİK konuşmasının sonunda şahsiyetsiz devlet adamlarının siyasî ihtiras ve entrikaları sebebiyle Selçuklu Devleti’nin Moğolların elinde bir oyuncak haline getirildiğini, dirayetli babasının aksine içki ve eğlence düşkünü 2.Gıyaseddin Keyhüsrev’in devletin sonunu getirdiğini belirtti.
Program sonunda S.Ü. Selçuklu Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Hacı Ali GÖKMEN ve Koyunoğlu Kütüphane ve Müzesi Müdürü Hasan YAŞAR tarafından Prof. Dr. Muharrem KESİK’e günün anısına hediye takdim edildi.